Informator uniwersytecki

Pielęgnacja skóry w dobie pandemii i nieustającego noszenia maseczek

Pandemia COVID-19 (coronavirus disease 2019) jest wywołana przez β-koronawirusa SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2). Środkiem zapobiegawczym przed szerzeniem się zakażenia jest przestrzeganie zasady DDM, co oznacza dezynfekcja, dystans, maseczki.

Od ponad roku maseczki ochronne towarzyszą nam w codziennym życiu i stały się symbolem drugiej dekady XXI wieku. Noszenie maseczek nie jest obojętne dla skóry, bowiem przyczynia się do powstawania różnych defektów skórnych lub nasilenia wcześniej istniejących zmian chorobowych.

Prawidłowa budowa skóry i jej przydatków zapewnia ochronę przed działaniem czynników zakaźnych, a także mechanicznych i chemicznych. Wydzielina gruczołów łojowych, zawierająca substancje lipidowe, tworzy barierę zapobiegającą przenikaniu szkodliwych czynników w głąb skóry. Maseczki ochronne przyczyniają się do nadprodukcji łoju, który blokując ujścia mieszków włosowych doprowadza do zaburzenia mikroflory skórnej i objawia się pod postacią zaskórników, grudek, krostek. Mechanizm ten może również doprowadzać do pojawienia się lub nasilenia trądziku, zapalenia mieszków włosowych i łojotokowego zapalenia skóry [1]. Długotrwałe noszenie maseczek może przyczynić się do wystąpienia świądu skóry oraz rumienia, a także zaostrzenia trądziku różowatego. Nie bez znaczenia jest rodzaj materiału z jakiego wykonane są maseczki, np.: bawełna,  poliester, akryl, włóknina, który może podrażniać skórę i uszkodzić barierę ochronną naskórka. Maski ochronne, tj. N95 oraz chirurgiczne w swoim składzie zawierają domieszki formaldehydu, barwniki oraz konserwanty, co niekiedy prowadzi do rozwoju alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. U osób predysponowanych, ucisk spowodowany przez maseczkę może wywołać pokrzywkę z ucisku, której objawy ujawniają się po kilku-kilkunastu godzinach od zadziałania czynnika mechanicznego [2,3].

Podczas oddychania, pod maseczką dochodzi do zwiększonego ocieplenia i wilgotności skóry. Stwarza to idealne warunki do rozwoju grzybów z rodzaju Candida, odpowiedzialnych za rozwój zakażeń drożdżakowych, które mogą powodować zmiany okołoustne, na przykład zajady. Ponadto w wyniku ucisku i ocierania skóry może pojawić się przerwanie ciągłości naskórka, co stanowi wrota zakażeń. Wtórnie w wyniku zwiększonej przeznaskórkowej utraty wody (TEWL, transepidermal water loss) dochodzi do nadmiernego wysuszenia skóry, powstawania podrażnień oraz większej podatności na infekcje, szczególnie u osób z obniżoną odpornością. Nasileniu mogą także ulec objawy atopowego zapalenia skóry [1,4]. 

Osłonięcie skóry maseczką ogranicza dostęp powietrza, co doprowadza do wystąpienia warunków okluzyjnych o zmniejszonej zawartości tlenu i sprzyja  namnażaniu bakterii, stanowiących florę fizjologiczną skóry, takich jak Cutibacterium acnes i Staphylococcus epidermidis. W efekcie dochodzi do rozwoju zmian trądzikowych, na które szczególnie narażona jest skóra problemowa, tj. łojotokowa. Dlatego też w 2020 roku wyróżniono nową odmianę trądziku, określaną jako „mascne” – z połączenia dwóch słów – „mask” (maska) oraz „acne” (trądzik) [5,6,7].

Aby utrzymać odpowiedni stan skóry w okresie pandemii niezbędna jest odpowiednia jej pielęgnacja. Warto zatem zadać pytanie – jak należy prawidłowo o nią zadbać w tym okresie? 

Codzienna pielęgnacja skóry twarzy, mającej kontakt z maseczką ochronną, polega na regularnym oczyszczaniu odpowiednio dobranymi, łagodnymi preparatami myjącymi o właściwościach pielęgnacyjnych. Przed nałożeniem maseczki wskazana jest tonizacja skóry tonikiem bezalkoholowym lub hydrolatem z wyciągów roślinnych oraz zastosowanie lekkiego kremu ochronnego, zawierającego filtry UV [8,9,11]. Po zdjęciu maseczki istotne jest ponowne oczyszczenie skóry i zastosowanie preparatów pielęgnacyjnych.

Dodatkowo raz w tygodniu można wykonać peeling, najlepiej drobnoziarnisty lub enzymatyczny, który pomoże usunąć martwy naskórek i dogłębnie oczyścić skórę [10]. Można stosować maski kosmetyczne w płachcie lub kremowe, nakładane minimum raz w tygodniu.

Dla skóry podrażnionej noszeniem maseczki warto wybrać produkty, których składniki aktywne będą wykazywały właściwości regenerujące, przyśpieszające gojenie mikrouszkodzeń, a także przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe oraz nawilżające [12].

Działaniem zapobiegawczym mającym na celu zminimalizowanie stanu zapalnego skóry, w rozwoju którego uczestniczą, m.in. grzyby z rodzaju Candida oraz bakterie Cutibacterium acnes i Staphylococcus epidermidis, będzie stosowanie preparatów zawierających w swoim składzie wyciąg z drzewa herbacianego, melisy lekarskiej lub lawendy prawdziwej, gdyż zawarte w tych roślinach olejki eteryczne skutecznie przeciwdziałają namnażaniu się drobnoustrojów, a co za tym idzie zapobiegają rozwojowi zmian trądzikowych i grzybiczych. Wśród substancji aktywnych wykazujących takie działanie należy wymienić także wyciąg z rumianku pospolitego, aloesu barbadoskiego, nagietka lekarskiego, a także witaminę E oraz alantoinę. Wszystkie te substancje działają przeciwzapalnie oraz kojąco na skórę. W celu utrzymania odpowiedniego nawilżenia zaleca się kosmetyki zawierające w składzie kwas hialuronowy, witaminę B₃, masło shea czy wyciąg z alg morskich [12,13].

Obecna sytuacja pandemiczna wymusiła noszenie maseczek ochronnych, które mogą niekorzystnie wpłynąć na skórę. Właściwa pielęgnacja oraz przestrzeganie zasad higieny pozwolą utrzymać skórę w dobrej kondycji. Jeśli jednak nie przyniesie to zadowalających efektów, warto skorzystać z porad kosmetologa, który profesjonalnie dobierze pielęgnację, a także poleci zabiegi odpowiednie dla danego typu cery.

Zabiegiem rekomendowanym przez specjalistów w czasie obecnej sytuacji epidemicznej jest peeling kawitacyjny, za pomocą którego usuwany jest martwy naskórek oraz nadmiar łoju. Zabieg nie jest wskazany jeśli skóra pokryta jest wieloma wykwitami, aby w konsekwencji nie nasilić stanu zapalnego. W takim przypadku warto zwrócić się po poradę do dermatologa. Zaleca się wówczas retinoidy, kwas salicylowy lub pirogronowy, które mają działanie przeciwzapalne i seboregulujące [14]. Wartym uwagi zabiegiem jest sonoforeza, która przy udziale ultradźwięków ułatwia wnikanie składników aktywnych w głąb skóry, zapewniając jednocześnie jej regenerację oraz odżywienie.

Koronawirus SARS-CoV-2 może na długo pozostać w naszej rzeczywistości. Badania naukowe i obserwacje kliniczne COVID-19 wykazują, że wirus tworzy nowe mutanty, które wywołują różne objawy i mogą wykazywać zdolność do unikania odpowiedzi immunologicznej gospodarza. Dlatego nieswoiste środki zapobiegawcze, takie jak maseczki ochronne będą używane do chwili uzyskania odporności zbiorowej oraz wynalezienia i produkcji skutecznych leków.

Bibliografia:

1. Park S., Han J., Min Yeon Y., Young Kang N., Kim E., Effect of face mask on skin characteristics changes during the COVID‐19 pandemic, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/srt.12983, data dostępu: 14.03.2021r.
2. Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla kosmetologów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, Poznań 2008, s. 73-95.
3. Nowowiejska J., Flisiak I., Działania niepożądane środków ochrony indywidualnej stosowanych w związku z pandemią COVID-19 na skórę. 2021, 2, 12, s. 34-36.
4. Barańska A., Wpływ maseczek ochronnych na skórę twarzy, https://biotechnologia.pl/kosmetologia/wplyw-maseczek-ochronnych-na-skore-twarzy,19690, data dostępu: 14.03.2021r.
5. Maskne – trądzik od maseczki ochronnej. Jak z nim walczyć?, Skin Laser Lubelscy, Klinika Medycyny Estetycznej, https://www.skin-laser.pl/blog/maskne-tradzik-od-maseczki-ochronnej-jak-z-nim-walczyc-81, data dostępu: 14.03.2021r.
6. Techasatian L., Lebsing S., Uppala R., Thaowandee W., Chaiyarit J., Supakunpinyo C., Panombualert S., Mairiang D., Saengnipanthkul S., Wichajarn K., Kiatchoosakun P., Kosalaraksa P., The Effects of the Face Mask on the Skin Underneath: A Prospective Survey During the COVID-19 Pandemic, J Prim Care Community Health. 2020 Jan-Dec., https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2150132720966167,  data dostępu: 14.03.2021r.,
7. Chien A. Coronavirus: Tips to Avoid „Maskne” Skin Irritation, John Hopkins Medicine, 2020, https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/coronavirus/coronavirus-tips-to-avoid-maskne-skin-irritation, data dostępu: 14.03.2021r. 
8. Zapobieganie starzeniu się skóry – Antyoksydanty, https://cosmetologia.pl/zapobieganie-starzeniu-sie-skory-antyoksydanty-3787.html, data dostępu: 15.03.2021r.
9. Nawrot A., Demakijaż oczu i twarzy – jak prawidłowo go wykonywać?, https://kosmetologa.pl/uroda/demakijaz-oczu-i-twarzy-jak-prawidlowo-go-wykonywac.html, data dostępu: 15.03.2021r.
10. Nawrot A., Jak działa peeling?, https://kosmetologa.pl/uroda/jak-dziala-peeling.html, data dostępu: 15.03.2021r.
11. Zawadzka A., Maseczka na twarz. Czy to problem dla skóry?, https://www.wiadomoscikosmetyczne.pl/artykuly/maseczka-na-twarz-czy-to-problem-dla-skory,66693, data dostępu: 15.03.2021r.
12. Kołodziejczak A., Kosmetologia Tom 2, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020, Wydanie, 1, str. 226-253, data dostępu: 15.03.2021r.
13. Składniki aktywne w kosmetykach, https://www.esdor.pl/content/31-skladniki-aktywne, data dostępu: 15.03.2021r.
14. Społowicz B., Najbardziej polecane zabiegi do skóry trądzikowej i starzejącej się, https://skincoach.pl/najbardziej-polecane-zabiegi-do-skory-tradzikowej-i-starzejacej-sie/, data dostępu: 15.03.2021r.

Autorzy: 

Weronika Cieślak¹, Magdalena Kamola¹, Ewelina Firlej², Joanna Bartosińska²

¹Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Kosmetologii i Medycyny Estetycznej

²Zakład Kosmetologii i Medycyny Estetycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Kierownik Zakładu Kosmetologii i Medycyny Estetycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie – dr hab. n. med. Joanna Bartosińska