Informator uniwersytecki

Movember – czy medialny szum przewyższa realny wpływ na profilaktykę?

Movember, to coroczna listopadowa kampania społeczna poświęcona edukacji w zakresie męskich nowotworów. Akcja została zapoczątkowana w Australii w 1999 roku, a nazwa wywodzi się od połączenia angielskich słów „moustache” oraz „November” (w języku polskim tłumaczona jako „Wąsopad”). Polskim odpowiednikiem jest kampania „Odważni wygrywają” realizowana od 2009 roku. Celem wydarzenia od wielu już lat jest zwrócenie uwagi na problematykę „męskich nowotworów”, ze szczególnym naciskiem na raka jąder, poprzez szeroko zakrojoną akcję edukacjyjną na temat pierwszych objawów choroby oraz schematu samobadania.

Wczesne wykrycie raka jądra jest niewątpliwie niezwykle ważne, ponieważ istotnie zwiększa szanse na wyleczenie i zachowanie płodności. Popularyzacja wiedzy na temat pierwszych objawów raka jądra jest kluczowym elementem powodzenia wczesnego wykrywania choroby.

Akcja Movember, nakierowana na promowanie tej wiedzy, pomaga w istotnym zwiększeniu świadomości problemu w populacji mężczyzn, a w szczególności młodych mężczyzn. Problem raka jądra pozostaje nadal w cieniu tabu, jest to w dalszym ciągu temat wstydliwy. Mężczyżni o wiele chętniej zapuszczają wąsy i publikują zdjęcia w mediach społecznościowych, pokazujące ich pełne poparcie dla akcji, niż realnie zaczynają dbać o swoje zdrowie analizując czy nie stwierdzają u siebie niepokojących objawów czy chociażby przeprowadzając regularne samobadanie.

Mimo że akcja wydaje się cieszyć nieustającym powodzeniem, to pojawiają się liczne głosy przeciwko jej zasadności. Irlandzcy urolodzy przeanalizowali trendy aktywności internautów w trakcie kampanii na przestrzeni 11 lat. Stwierdzili, że z roku na rok znacząco zwiększa się popularność słowa „wąsy”. Niestety zupełnie bez związku ze wzrostem świadomości onkologicznej. Podobne wnioski przedstawili polscy urolodzy w badaniu ankietowym oceniającym wiedzę mężczyzn z zakresu samobadania i pierwszych objawów raka jądra. Część środowisk urologicznych podkreśla że obecnie brakuje badań randomizowanych, które zweryfikowałyby optymalną formę i częstotliwość badań przesiewowych w raku jądra.

Zgodnie z wytycznymi National Comprehensive Cancer Network (NCCN) podstawą wczesnej diagnostyki jest USG moszny i oznaczenie markerów nowotworowych. Jednak żadne z tych badań nie jest badaniem przesiewowym i takim się nie stanie. USG moszny jest badaniem o bardzo ograniczonej czułości i swoistości, ocena wyniku jest też zawsze subiektywna, więc badanie to nie spełania kryteriów badania skriningowego. Rak jądra nie jest jednorodnym bytem histologicznym, a oznaczenia markerów nowotworowych (AFP, LDH i ßHCG) są elementem diagnostyki tylko w przypadku niektórych podtypów oraz zależą od stopnia zaawansowania. Rak jądra nie jest na szczęście problemem populacyjnym, ale powoduje to, że jednocześnie nie jest celem dla stworzenia programu przesiewowego. Brak perspektyw na program przesiewowy w kierunku wczesnego wykrywania raka jądra, utrzymuje w mocy zasadność akcji profilaktycznych takich jak kampania Movember czy Odważni wygrywają. Pozostaje jedynie uświadamiać, uświadamiać i jeszcze raz uświadamiać! W grupie szczególnego ryzyka, czyli młodych i zdrowych mężczyzn, w pełni swoich sił życiowych, mogłoby być trudno przekonać do zaangażowania w działania profilaktyczne na rzecz własnego zdrowia. To jest moment, kiedy myślenie o swoim zdrowiu jest oddelegowane na dalszy plan. Zupełne zignorowanie faktu, że nawet będąc młodym i zdrowym, można zachorować na chorobę nowotworową, dodatkowo podszyte wstydem, jest śmiertelną mieszanką. Wstyd nie może być nigdy doradcą w kwestii zdrowia. Kampania Movember zdecydowanie przyczynia się do popularyzacji tematu raka jądra i odzieraniu tego problemu ze wstydliwej otoczki.
W związku ze świadomością, że nasi ojcowie, bracia, mężowie, synowie oraz całe nasze męskie otoczenie jest zagrożone zachorowaniem na raka jądra, to aspekt, na którym należy się skupić, to oswajanie tematyki, zachęcanie do wizyt kontrolnych oraz edukacja z zakresu comiesięcznego samobadania. Czas przenieść ten problem medyczny ze strefy tabu, do poziomu otwartej dyskusji publicznej. Na tych kwestiach skupiają się działania akcji społecznych takich jak Movember czy Odważni wygrywają. W czasach postpandemicznych, w których odnotowujemy zwiększoną liczbę nowych przypadków zachorowań na nowotwory, kwestia edukacji i kreowanie społecznej czujności onkologicznej stało się bezwzględną koniecznością.

Bibliografia:
1. https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/616-poland-fact-sheets.pdf
2. https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/900-world-fact-sheets.pdf
3. Network, N. C. C. (2022). "Testicular Cancer (version 2.2022)."
4. Khan JS et al., Is Movember synonymous with moustaches or men's health? An examination of internet search activity for prostate and testicular cancer during the campaign. Ir J Med Sci. 2020 Aug;189(3):811-815. doi: 10.1007/s11845-019-02142-0. Epub 2019 Dec 14
5. Ryszawy J et al., Awareness of testicular cancer among adult Polish men and their tendency for prophylactic self-examination: conclusions from Movember 2020 event. BMC Urol. 2022 Sep 12;22(1):149
6. Ilic D, Misso ML. Screening for testicular cancer. Cochrane Database Syst Rev. 2011
7. http://odwazni.com/samobadanie/

Autorzy: dr n. med. Magdalena Skórzewska, dr n. med. Zuzanna Pelc, dr n. med. Katarzyna Gęca