Informator uniwersytecki

numer 018

Grudzień 2022

★

UMLub w stronę dostępności

Przybliżając temat dostępności w naszym Uniwersytecie w kolejnych odsłonach cyklu, przyszedł czas na bardzo ważny i obszerny temat dostępności cyfrowej. Internet otwiera przede wszystkim olbrzymie możliwości, jakich nigdy wcześniej nie było.

Coraz więcej spraw możemy załatwiać z dowolnego miejsca przez komputer lub telefon. Mamy stały dostęp do niewyczerpanych źródeł wiedzy i informacji. Przez ostatnie lata, w czasie stanu epidemiologicznego, edukacja odbywała się zdalnie, za pomocą różnego rodzaju aplikacji, dzięki którym możemy się komunikować niemal bez żadnych ograniczeń. Ale Internet pokazał również przeszkody, których wcześniej nie znaliśmy. Dostępność, czy raczej ograniczenia w dostępie do przestrzeni fizycznej i cyfrowej, dotyczą wszystkich, w każdym wieku, niezależnie od stanu zdrowia, statusu materialnego, płci i jakichkolwiek innych kryteriów.

O dostępności musimy myśleć szeroko, bo różnego rodzaju ograniczenia dotyczą dużej części społeczeństwa. Kryterium dostępności powinno mieć charakter uniwersalny i należy o nim pamiętać, podejmując każde działanie. Dostępna strona internetowa to taka, z której można korzystać bez względu na cechy osobiste, posiadane niepełnosprawności lub wykorzystywany sprzęt. O dostępności serwisu internetowego możemy mówić wtedy, gdy osoby z niepełnosprawnością mają: pełny dostęp do jego treści, mogą te treści zrozumieć, skorzystać z wygodnej nawigacji, interakcji z serwisem. Trzeba pamiętać, że do materiałów elektronicznych zaliczamy nie tylko strony internetowe www, mobilne strony, pocztę elektroniczną, ebooki, multimedia, ale również dokumenty elektroniczne, np. pisma wysyłane mailem, czy pisma w formacie Word oraz PDF. Osoby z niepełnosprawnością stanowią jedną z grup, szczególnie narażonych na dyskryminację oraz wykluczenie społeczne. Napotykają w cyberprzestrzeni na mnóstwo barier, głównie o charakterze technicznym, które utrudniają bądź wręcz uniemożliwiają im dostęp do usług internetowych.

Dla osoby z niepełnosprawnością wzroku
Dla tej grupy osób Internet jest medium, w którym dominuje przekaz wizualny. Osoby niewidome mogą korzystać z oprogramowania, które odczytuje tekst ze stron internetowych lub na bieżąco generuje wersję napisaną w piśmie Braille'a (tzw. monitory brajlowskie).
Zgodność strony www z wytycznymi WCAG 2.1 gwarantuje poprawne działanie oprogramowania wspomagającego, dając osobom niewidomym dostęp do wszystkich treści serwisu.
Dla osób słabowidzących ważne jest, aby tekst miał odpowiedni kontrast. W tym celu wysoce pożądane jest stworzenie alternatywnych wersji kolorystycznych serwisów (tzw. wersje kontrastowe). Bardzo ważna jest również możliwość powiększania strony bez utraty jej czytelności.

Daltoniści
Ślepota barw jest chorobą o podłożu genetycznym, która polega na zaburzeniach w odróżnianiu kolorów, na ogół zielonego i czerwonego. Daltoniści mogą mieć problemy z poruszaniem się po stronach, na których elementy służące do nawigacji wyróżniają się tylko barwą.

Osoby niesłyszące
To grupa społeczna w szczególny sposób narażona na wykluczenie społeczne. Treści stron, a przynajmniej najważniejsze informacje, powinny być przetłumaczone na język migowy, ponieważ język polski dla osób głuchych jest językiem obcym.

Słabosłyszące
Szczególną uwagę należy zwrócić na wszelkie materiały multimedialne, w których głównym nośnikiem informacji jest dźwięk. Dodanie napisów do takich materiałów jest najlepszym rozwiązaniem. Napisy w filmach/prezentacjach wyświetlanych w hałaśliwych miejscach (poczekalnie, punkty informacyjne) dają możliwość odbioru ich treści wszystkim osobom przebywającym w danym miejscu.

Osoby z zaburzeniami motorycznymi
Wiele osób ma problemy związane z niedowładem bądź trwałym uszkodzeniem mięśni. Może to oznaczać, że nie są w stanie posługiwać się na przykład myszką komputerową i muszą korzystać wyłącznie z klawiatury bądź innych urządzeń do komunikacji z komputerem. Wymaga to od autorów witryn internetowych zapewnienia, że ich strony będzie można obsługiwać przy pomocy różnego rodzaju manipulatorów. Pomocą dla tej grupy niepełnosprawnych jest też dodanie skrótów klawiaturowych do najczęściej wykorzystywanych w witrynie funkcji.

Osoby z zaburzeniami funkcji poznawczych
Zaburzenia poznawcze mogą mieć różną formę i w różnym stopniu utrudniać korzystanie z informacji. Dolegliwości te to na przykład dysleksja, trudności z koncentracją i pamięcią krótkotrwałą oraz poważniejsze schorzenia, takie jak zespół Downa. Aby ułatwić ludziom nimi dotkniętym swobodne korzystanie z witryn internetowych, należy zwrócić uwagę na takie czynniki, jak prosty i zrozumiały język, czytelna struktura strony, możliwość korzystania z wyszukiwarki i ułatwienia w postaci ikon. Przy okazji należy zaznaczyć, że animacje na stronach utrudniają skupienie uwagi. Jeśli użycie animacji jest konieczne, należy dać użytkownikom możliwość wyłączenia ich. Należy uważać na materiały zmieniające się w tempie szybszym niż trzy zmiany na sekundę (np. banery reklamowe). U osób cierpiących na padaczkę fotogenną błyskające/ mrugające elementy mogą wywołać atak.
Dostępność do informacji to także zrozumiały język. Przejrzystość języka ma równie istotny wpływ na poziom dostępności, co aspekty techniczne opisane w WCAG 2.1. Nawet najlepiej zaprogramowana strona www nie będzie dostępna, jeśli jej treść będzie napisana niezrozumiałym językiem.
Ta zasada obejmuje wszystkie nasze działania – budowanie stron, projektowanie broszur i ulotek, oznaczanie budynków, tworzenie pism urzędowych itd. Stosowanie kilku prostych zasad konstruowania zrozumiałych treści pomoże utrzymać dostępność na wysokim poziomie.

Tworząc tekst, pamiętajmy o elementach, które powinny być prawidłowo przygotowane; zastosuj się do poniższych wskazówek:

czcionka bezszeryfowa (np. Arial, Verdana, Calibri),
wielkość czcionki co najmniej 12 pkt,
odstęp między akapitami interlinia 1,5; akapit 12,
tekst wyrównany do lewej,
do wszystkich elementów graficznych, które zawierają jakąś informację, jak zdjęcia, wykresy, dodaj tekst alternatywny,
w tabelach prezentuj tylko dane tabelaryczne, dodaj wiersz nagłówkowy lub kolumnę nagłówkową,
elementy wymieniane zapisz w formie listy numerowanej lub wypunktowanej, a nie jako graficzne zastępniki list, kolor nie może być jedynym sposobem przekazywania treści,
w dokumencie zastosuj wysoki kontrast tekstu do tła,
treść odnośników zapisz zrozumiale, nie używaj odnośników o treści niezrozumiałej, typu adresy do filmów na Youtube.

Stosując zasady prostego języka, przygotujesz tekst zrozumiały dla większej liczby odbiorców. Oto kilka zasad, które mogą pomóc:

myśl o odbiorcy, przyjmij jego perspektywę;
pisz do ludzi, często używaj form osobowych; do odbiorcy zwracaj się bezpośrednio i pisz o swojej instytucji „my”;
na początku napisz o tym, co najważniejsze;
ułóż wypowiedź w logicznym porządku;
używaj nagłówków – uporządkują strukturę tekstu i pozwolą odbiorcy szybko zorientować się, w której jest sekcji i czego ona dotyczy;
stosuj listy (wyliczenia) i twórz tabele;
twórz krótkie zdania – do 15-20 wyrazów;
unikaj wielosłowia – nie pisz o pisaniu, pisz zwięźle, rzeczowo i na temat;
stosuj naturalny szyk zdania – w języku w polskim jest to rzeczownik, a dopiero potem czasownik; unikaj wtrąceń;
zadbaj o to, by w tekście było więcej czasowników niż rzeczowników – czasowniki ożywiają przekaz, nadają kierunek działaniom i pokazują, kto za nimi stoi;
unikaj strony biernej; unikaj konstrukcji typu: być lub zostać + imiesłów przymiotnikowy;
unikaj imiesłowów, które kończą się na -ąc lub -ący, -ąca, -ące;
-cie – łączą się z nimi zwroty: w razie (…), z powodu (…), na skutek (…), w celu (…), dlatego staraj się ich nie używać;
unikaj nieosobowych form czasownika, to te, które kończą się na -no, -to;
używaj języka z rozwagą – wybieraj krótsze i prostsze słowa, nie te rozbudowane, wielosylabowe, obcobrzmiące;
używaj słów dobrze znanych, które brzmią swojsko, unikaj przesady, patosu i podniosłego stylu;
wybieraj słowa o konkretnym znaczeniu, nie rzeczowniki abstrakcyjne;
unikaj żargonu prawnego, technicznego, specjalistycznego słownictwa, jeśli wprowadzasz trudne terminy, wyjaśnij je;
staraj się pisać własnymi słowami, np. o tym, dlaczego, na jakiej podstawie działasz, co z tych działań wynika dla odbiorcy komunikatu itp., tak, aby zrozumiał twój przekaz i aby ten przekaz był dla niego użyteczny;
podstawę prawną dla podejmowanych działań podaj niżej, najlepiej na końcu tekstu;
używaj poprawnej polszczyzny.

na grafice są trzy logotypy: Funduszy Europejskich, Rzeczpospolitej Polskiej i Unii Europejskiej

Tekst: mgr inż. Dorota Dudka, koordynator ds. dostępności