numer 018
Grudzień 2022
10

Podsumowanie projektu MedIQ

Uniwersytet Medyczny w Lublinie zakończył realizację projektu MedIQ – symulacja w edukacji medycznej – program rozwojowy Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. O podsumowanie projektu poprosiliśmy Prorektora ds. Kształcenia i Dydaktyki, prof. Kamila Torres, dyrektor Centrum Wsparcia Nauki i Rozwoju, panią Ewę Sosnówkę-Tkaczyk i panią Annę Pożarowszczyk z Katedry i Zakładu Dydaktyki i Symulacji Medycznej.

Projekt jest efektem dbałości Uczelni o ciągły rozwój i poszerzanie oferty edukacyjnej w zakresie nauk medycznych. Przedsięwzięcie było realizowane w latach 2016-2021. Projekt był współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, oś priorytetowa V: "Wsparcie dla obszaru zdrowia", działanie 5.3: "Wysoka jakość kształcenia na kierunkach medycznych".

Zachęcamy do lektury.
5-kondygnacyjny budynek, nowoczesny, parking i ulica z autobusem
Centrum Symulacji Medycznej


Prorektor ds. Kształcenia i Dydaktyki, prof. dr hab. n. med. Kamil Torres

Prosimy, aby opowiedział Pan, jakie były założenia projektu i czy udało się je zrealizować?
To był projekt na pewno innowacyjny, ale przede wszystkim projekt o charakterze utylitarnym. Symulacja medyczna w warunkach naszych lubelskich, polskich – często to podkreślam – jest obarczona pewnym ciężarem, bo jest związana z ustawiczną reformą i zmianą systemu kształcenia. Tutaj mieliśmy zadanie dużo szersze, dużo bardziej kompleksowe, bo to, żeby nauczanie metodą symulacji medycznej było efektywne, czyli skuteczne, musi być osadzone w konkretnym programie studiów, konkretnym programie kształcenia. A przypomnę, że beneficjentami tego projektu były kierunek lekarski, lekarsko-dentystyczny, położnictwo, pielęgniarstwo. Dzisiaj wypracowane owoce odnoszą się do wszystkich 16 kierunków. 

Projekt dotyczył kształcenia kadr nauczycielskich, bo ciężko mówić o symulacji bez dostosowywania warsztatu nauczyciela akademickiego. 
Projekt obejmował prawie 400 nauczycieli akademickich. Niektórzy byli na szkoleniach trzystopniowych u nas w uczelni, ale ponad 100 osób uczestniczyło w szkoleniach w zakresie edukacji medycznej z symulacji w Europie. 

To był projekt przełomowy, który niewątpliwie pozwolił nam wypróbować tę metodykę kształcenia na wymienionych wcześniej kierunkach, ale przełożył się, można powiedzieć już dzisiaj, na skalę całego uniwersytetu, poprzez wprowadzenie form standaryzowanych, ustrukturyzowanych oceny, takich jak egzamin OSCE, dzisiaj odbywający się nie tylko na kierunku lekarskim, ale lekarsko-dentystycznym, położnictwie, pielęgniarstwie i innych.

Ten projekt wniósł nową jakość! Termin, który bardzo lubię i uważam za najwłaściwszy, to ustawiczna opieka nad jakością kształcenia. To są te obszary, które się udały. Niewątpliwie dużym obszarem był też uzyskany podczas projektu sprzęt. Dużym beneficjentem jest wydział lekarsko-dentystyczny. Właściwie większość pracowni dla kierunku została wyposażona z tego projektu. Ale to też uświadomiło nam pewne braki i pokazało, że dobrze zaplanowane inwestycje są w stanie dokonywać takiej akceleracji rozwoju programów, również innych. Dzięki włączeniu metody symulacji medycznej dzisiaj możemy się cieszyć gabinetem kosmetologicznym z pacjentami symulowanymi, gabinetem dietetycznym, ale również świetnym naborem na kierunek ratownictwo medyczne. Ta kadra ukształtowała się właśnie w oparciu o projekt MedIQ.

A jakie plany na przyszłość? Czy będzie kontynuacja?
Tak naprawdę to projekt MedIQ jest kontynuacją wielu innych projektów, które rozwijaliśmy. W przyszłym roku będziemy obchodzić jubileusz dziesięciolecia, wtedy jeszcze Pracowni Symulacji Medycznej, dzisiaj Centrum Symulacji Medycznej. W tym miejscu podkreślę, że nowa siedziba CSM powstała z inicjatywy ówczesnego Rektora, prof. dr. hab. n. med. Andrzeja Dropa.
Wymienię dwa bardzo istotne projekty. Pierwszy to "Specjalizacja i kompetencje – program rozwojowy Uniwersytetu Medycznego w Lublinie", z celem szczegółowym dotyczącym anatomii chirurgicznej radiologicznej, oraz drugi "MedFuture – medyczne zawody przyszłości". To wtedy powstał pewien zarys opieki interprofesjonalnej, gdzie studenci kierunku zdrowie publiczne, lekarski, położnictwo i pielęgniarski oraz kierunku fizjoterapia kształcili się wspólnie w warunkach symulacyjnych, opiekowali pacjentem geriatrycznym. I to dało nam doświadczenie, które doprowadziło do projektu MedIQ. Mogę powiedzieć, że dzisiaj MedIQ, poprzez wykształcenie narzędzi informatycznych, rozwój programów komputerowych, programu symulowanego pacjenta, doprowadził do uzyskania kolejnego grantu, którego beneficjentem jest Uniwersytet, czyli „Doskonałość dydaktyczna uczelni”. Ten potencjał ludzki – tak naprawdę wytworzony – dostarcza cały czas nowych, ciekawych pomysłów, które staramy się tutaj, w Centrum Edukacji Medycznej, kształtować, formować, aby znalazł egzekutywę we wnioskach uzyskiwanych projektów.

Czy w samym projekcie MedIQ coś by pan Rektor zmienił?
Wiele rzeczy. Takim najważniejszym elementem symulacji jest debriefing. Proszę mi wybaczyć słowo angielskie, ale chyba nie ma właściwego odpowiednika. Powstał podręcznik, który jest bardzo często cytowany. Jest to podręcznik, którego miałem przyjemność być współredaktorem naukowym wraz z prof. Kańskim, i myślę, że bardzo dużo jest do zrobienia. I to nas tylko cieszy. Dużo do zrobienia w zakresie poprawy formy dostosowywania metod kształcenia, metod oceny, ale również sposobu kształcenia kadry. Dzisiaj wiemy, że obszary, które wymagają cały czas wzmacniania, to jest krytyczne myślenie, podejmowanie decyzji, ale również wspieranie motywacji i kształtowanie postaw. Tego nas nikt nie uczył. Uczono nas, jak leczyć, natomiast nie, jak uczyć, jak leczyć.

A największy sukces projektu?
To ludzie, to ludzie, to ludzie, których ten projekt połączył, scalił w obrębie budynku, który dzisiaj nazywamy Centrum Symulacji Medycznych.

Rozmawiała: Joanna Tęsna
Centrum Wsparcia Nauki i Rozwoju

Projekt MedIQ – symulacja w edukacji medycznej – program rozwojowy Uniwersytetu Medycznego w Lublinie” został w 100% sfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, działanie 5.3.  Koszt realizacji całego projektu „wyniósł  około 21 mln złotych. Sfinansowano część inwestycyjną, czyli wyposażenie sal, pracowni – 12 552 982 zł, infrastrukturę sieciową budynku CSM – 1 446 226 zł oraz część tzw. miękką, czyli dofinansowano działania dla pracowników i studentów np. udział pracowników w kursach zewnętrznych, głównie zagranicznych, stażach, szkoleniach, szkolenia 3-stopniowe dla pracowników, szkolenia dla studentów, organizację konferencji w latach 2017-2022, udział w zawodach symulacji medycznej (krajowych i międzynarodowych), program pacjenta standaryzowanego i hybrydowego, przygotowanie i wydanie podręcznika symulacji medycznej.

Wyposażenie CSM zakupione w ramach projektu
Lista jest bardzo długa,  m.in. wyposażono w symulatory wysokiej i niskiej wierności oraz sprzęt peryferyjny następujące sale:
·       blok operacyjny
·       sala intensywnej terapii
·       sala szpitalnego oddziału ratunkowego
·       symulator karetki
·       sala porodowa
·       sala pielęgniarska wysokiej wierności
·       sala symulacji z zakresu ALS
·       sala symulacji z zakresu BLS
·       pracownia nauki umiejętności technicznych
·       sala laboratoryjnego nauczania umiejętności klinicznych
·       sala do nauki umiejętności chirurgicznych
·       sala ćwiczeń z pacjentami standaryzowanymi
·       sala do ćwiczeń umiejętności pielęgniarskich
·       sala do ćwiczeń umiejętności położniczych
·       sala do egzaminu OSCE
·       pracownia interdyscyplinarna 30-stanowiskowa

Szkolenia dla kadry dydaktycznej
Projekt pozwolił na przygotowanie kadry dydaktycznej do pracy metodami symulacyjnymi. W okresie od listopada 2018 do listopada 2022 zrealizowano trzystopniowe szkolenia wewnętrzne dla nauczycieli akademickich w ramach następujących stopni:

I st. BasIQ – symulacja medyczna i metodyka nauczania, dla osób, które nie miały doświadczenia w metodzie symulacji medycznej. Celem szkoleń było opanowanie podstaw technicznych i zarysu podstaw edukacji medycznej opartej na MSM tak, aby uczestnik/a zapoznał/a się i umiał/a wykorzystać MSM, m.in. realizować scenariusz, pracować z pacjentem standaryzowanym, realizować cele edukacyjne w oparciu o MSM, znać i potrafić obsługiwać sprzęt symulacyjny.

II st. LeadIQ – symulacja medyczna dla osób z najlepszymi wynikami z kursu I stopnia, które po ukończeniu kursu mogą zostać koordynatorami przedmiotów, w sposób realny kreować i implementować techniki symulacyjne do programów edukacyjnych. Kurs był projektowany dla poszczególnych grup zawodowych (lekarze, stomatolodzy, pielęgniarki i położne) oraz do grup dyscyplinarnych, tak aby w sposób najbardziej wydajny mogli poznać i unowocześniać środowisko edukacyjne w swojej pracy dydaktycznej. Kurs obejmował ponadto przygotowanie do tzw. symulacji in situ w oddziałach.

III st. MasterIQ – kurs kierunkowy dla osób z najlepszymi wynikami z kursu II stopnia, był to kurs dla trenerów symulacji, którzy będą szkolić kolejnych członków kadry dydaktycznej i w sposób wiarygodny w oparciu o analizę danych udoskonalać metody edukacyjne. Kurs obejmował nowoczesne metody oceny efektów kształcenia w oparciu o metody jakościowe i ilościowe. Uczestnicy będą umieli ocenić, czy przyjęty model edukacyjny jest efektywnie realizowany i trwały i będą w stanie go modyfikować. Kurs obejmuje metodologię oceny procesu kształcenia oraz wdrażania zmian w obrębie zespołu. Ponadto stanowi podstawy naukowe do badań w zakresie edukacji medycznej.

Kursy i staże krajowe i zagraniczne:
Pracownicy UM brali udział w kursach i szkoleniach krajowych i zagranicznych, podnoszących kwalifikacje związane z nauczaniem nowoczesnymi metodami. Były to m. in. konferencje: SESAM, AMEE, DASH

Oraz kursy: SHE Summer Course, Maastricht, Leadership in healthcare, Utrecht, Staż stomatologiczny, Train The Trainers, Bristol, EuSim Simulation Instructor Course, BLS – Staż szkoleniowy dla kadry dydaktycznej Łódź; BLS; BLS PROVIDER; BLS Instruktor; ITLS; ACLS; PALS; Summer Course in Clinical Education, Edynburg;  Problem Based Learning – summer course, Maastricht – Staż Poznań – 26-28.06.2018; EuSim level 1, Porto – 10-14.07.2018; Big Data in Health Research, Utrecht; Critical Choices in Qualitative Research, Maastricht; Advanced Simulation Instructor Masterclass, Bristol; Eusim Level 2, Dania; Szkolenie instruktorów do prowadzenia egzaminów videoOSCE. Łącznie w działaniach wzięło udział 129 pracowników.

W projekcie wzięli udział także studenci. Zaplanowano program nauki studentów kierunków lekarskiego, pielęgniarstwa, położnictwa, lekarsko-dentystycznego. 
Celem szkoleń dla studentów kierunków lekarskiego, pielęgniarstwa, położnictwa, lekarsko-dentystycznego było uzyskanie niezbędnych umiejętności praktycznych, zastosowanie nabytej wiedzy teoretycznej oraz możliwość nauczania komunikacji z pacjentem. Studenci w trakcie tych szkoleń mieli możliwość ćwiczenia przypadków skomplikowanych i rzadkich, możliwe było również wykorzystywanie opracowanych w ramach Projektu scenariuszy symulacyjnych.

W ramach szkoleń przeszkolono 1117 studentów w ramach następujących kierunków:
·       lekarski: 528 osób,
·       położnictwo: 151 osób,
·       lekarsko-dentystyczny: 117 osób,
·       pielęgniarstwo: 321 osób.

Jako trwałe, materialne efekty projektu, oprócz oczywiście aparatury należy uznać pomoce dydaktyczne, które będą wykorzystywane w codziennej praktyce. Są to m.in. podręcznik do symulacji medycznych, scenariusze, filmy szkoleniowe, drzewka decyzyjne. M.in. opracowano jeden podręcznik do symulacji medycznej, pt. Symulacja w edukacji medycznej, red. nauk. Kamil Torres, Andrzej Kański. Opracowano także  49 scenariuszy dla pacjentów standaryzowanych oraz 12 dla pacjentów standaryzowanych i hybrydowych, które zostały nagrane dla standaryzowanych pacjentów oraz 12 dla pacjentów standaryzowanych i hybrydowych. Zgodnie z założeniami opracowano 40 drzew decyzyjnych i arkuszy kompetencji oraz 20 drzewek radiologicznych oraz 20 diagnostycznych do egzaminu mini OSCE dla kierunku lekarskiego. Opracowano 36 scenariuszy mini OSCE, 24 caseów i scenariuszy dla standaryzowanych i hybrydowych pacjentów dla miniOSCE.

Tekst: Marcin Stolarz, Barbara Próchniak
jeden z budynków kampusu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, nowoczesny, 5 kondygnacji, widok z dołu, widać też ulicę i wjazd do parkingu
Centrum Symulacji Medycznej
Ewa Sosnówka-Tkaczyk, dyrektor Centrum Wsparcia Nauki i Rozwoju
Liczby pojawiające się w opisie projektu są imponujące i kryje się za nimi mnóstwo pracy i wysiłku całego zespołu, który był zaangażowany we wdrażanie – zarówno po stronie CSM, jak i pracowników CWNR. Ciekawe jest to, że kiedy pisaliśmy ten projekt w 2015 roku, nie było ani CSM, ani CWNR.

Było to spotkanie osób z bardzo konkretną wizją oraz tych, które wiedziały, co trzeba zrobić, żeby ją zrealizować. Efektem tego projektu, który był tak naprawdę narzędziem do realizacji pomysłu, jest nowa, dobrze wyposażona jednostka, kompetentny zespół, który mógł korzystać ze wsparcia projektu, aby podnieść umiejętności i ogromna liczba zmian w procesie kształcenia studentów.

Lubię MedIQ, bo jest klasycznym przykładem, że projekt to dobre narzędzie w świadomych rękach. Dziękuję całemu Zespołowi CTW i wdrożeniowemu z CWNR, to było 6 wspólnych lat, które kończymy sukcesem.
Anna Pożarowszczyk, Katedra i Zakład Dydaktyki i Symulacji Medycznej
Jednym z założeń Programu Rozwojowego było wprowadzenie standaryzacji oceny polegającej na stworzeniu jednakowych warunków zdawania egzaminu oraz jego kryteriów, rzetelności i trafności, co jest niezmiernie ważne w egzaminach o charakterze praktycznym. Obiektywny Strukturyzowany Egzamin Kliniczny (OSCE – Objective Structured Clinical Examination) to szczególnego rodzaju egzamin, podczas którego oceniane są kompetencje miękkie i twarde, takie jak zbieranie wywiadu, badanie fizykalne, rozwiązywanie dylematów etycznych, edukacja pacjentów, umiejętność komunikacji i przekazywania trudnych wiadomości, umiejętności techniczne, ocena stanu psychicznego, czy monitorowanie czynności życiowych. Ocena kompetencji prowadzona jest przy pomocy list kontrolnych (checklist) gwarantujących standaryzację oceny wszystkich studentów, niezależnie od osoby egzaminującej.

Program Rozwojowy zakładał też wprowadzenie tego rodzaju egzaminu z zaangażowaniem standaryzowanych pacjentów. Od kilku lat tak też się dzieje, że pacjenci standaryzowani są pracują nie tylko przy realizacji zajęć na Uniwersytecie Medycznym, ale także podczas egzaminów.

Przygotowała: Justyna Jóźkiewicz
© 2022 Centrum Symulacji Medycznej UM w Lublinie