Informator uniwersytecki

Studenckie Koło Naukowe Dietetyki Klinicznej: Rola dietetyka przed i po operacji bariatrycznej

Operacja bariatryczna to metoda chirurgicznego leczenia otyłości. Wykazuje dużą skuteczność w redukcji masy ciała oraz minimalizowaniu powikłań metabolicznych współistniejących z otyłością. Oczywiście tylko w sytuacji, kiedy pacjentem zajmuje się interdyscyplinarny zespół specjalistów medycznych. Osoba zakwalifikowana do operacji musi zostać przygotowana do zabiegu oraz mieć zapewnioną specjalistyczną opiekę po zabiegu [1].

Ogromną rolę w procesie przygotowania pacjenta do operacji oraz opieki nad pacjentem po operacji ma dietetyk kliniczny [1].

Dietetyk podczas pierwszej konsultacji dokonuje oceny sposobu żywienia pacjenta. Przeprowadza dokładny wywiad żywieniowy i analizuje wszystkie błędy żywieniowe, nad którymi będzie musiał popracować z pacjentem. Głównym celem przed operacją jest redukcja 5-10% wyjściowej masy ciała pacjenta. Taki ubytek wagi skraca czas rekonwalescencji po zabiegu oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych. Dieta osoby przygotowującej się do zabiegu powinna opierać się na zasadach zdrowego żywienia oraz być niskokaloryczna. Duże znaczenie ma również ilość białka - powinno stanowić około 20-25% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Dietetyk musi też zadbać, aby dieta była prawidłowo zbilansowana. Ogromna część pacjentów otyłych mimo przyjmowania dużej ilości pożywienia ma niedobory składników odżywczych oraz witamin w organizmie. Kluczowe znaczenie ma regularne spożywanie posiłków przez pacjenta (mniejsze porcje, ale częściej) oraz odpowiednie nawadnianie w ciągu dnia (około 2 litry płynów). Pacjent powinien zrezygnować ze spożywania cukru, słodyczy, fast-foodów, produktów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe oraz dań ciężkostrawnych. Jeśli chodzi o techniki kulinarne warto, aby wybierał gotowanie, pieczenie oraz duszenie. Najlepiej, aby unikał alkoholu oraz papierosów. Dietetyk jest odpowiedzialny za przeprowadzenie dokładnej edukacji żywieniowej z pacjentem. Ważne, aby osoba chora została zapoznana z zasadami zdrowego żywienia w sposób jasny i zrozumiały. To właśnie dietetyk powinien przekonać pacjenta do jego nowego stylu życia oraz wspierać go w pracy nad zdrowymi nawykami żywieniowymi. Jest to najważniejszy warunek utrzymania niższej masy ciała i polepszenia samopoczucia pacjenta [1, 2, 3].

Dietetyk jest także niezbędnym członkiem zespołu specjalistów opiekujących się Pacjentem już po operacji, ponieważ sam zabieg, bez wdrożenia odpowiedniego postępowania żywieniowego może nie przynieść spodziewanych efektów redukcji masy ciała [4].

Pacjenta bariatrycznego należy wyedukować w zakresie zmian w diecie dotyczących składu odżywczego, konsystencji, ilości i objętości posiłków. Najważniejszym i spożywanym w największej ilości makroelementem jest białko. W pierwszej i drugiej dobie po zabiegu Pacjent może spożywać jedynie płyny obojętne (ok. 1500ml), a następnie jego dieta ulega rozszerzeniu. Od około trzeciego do siódmego dnia należy wprowadzić niskotłuszczowe płyny odżywcze, najlepiej z jak największą ilością białka. Przykładowo mleko, jogurty, napoje roślinne, delikatne zupy krem. Całość można wzbogacać sproszkowanymi preparatami białkowymi. Drugi i trzeci tydzień po operacji to etap rozszerzania diety o produkty o nieco stałej konsystencji, miękkie i wilgotne. W praktyce wprowadza się jaja, ryby, drób, chude mięso, strączki bądź ziarniste serki, w ilości ¼ filiżanki, 4-6 razy w ciągu dnia. Od czwartego do szóstego tygodnia w diecie Pacjenta mogą pojawić się inne, niebiałkowe produkty, które muszą być wprowadzane stopniowo by sprawdzić ich tolerancję. Są to m.in. gotowane warzywa bądź owoce, jednak w pierwszej kolejności Pacjent powinien spożywać źródła białka. Zalecana objętość to ½ filiżanki. Od siódmego tygodnia i dalej dieta Pacjenta bariatrycznego powinna przypominać dietę zdrowego człowieka, jednak z zachowaniem nacisku na produkty białkowe. Dietetyk powinien pouczyć Pacjenta o higienie spożywania posiłków tj. powolne przeżuwanie oraz picie wody 30 minut przed posiłkiem lub po godzinie od posiłku. W trakcie rozszerzania diety należy stale dbać o podaż płynów, dochodząc do ok. 1900ml/dobę [5].

Chirurgiczna ingerencja w przewód pokarmowy może przyczynić się do ograniczenia wchłaniania substancji odżywczych, m.in. poprzez zmniejszenie żołądka, wymioty i biegunki mogące wystąpić po operacji, a także na drodze mniejszej tolerancji niektórych produktów. W związku z tym Pacjenci są narażeni na rozwój niedoborów pokarmowych, co wymusza konieczność wprowadzenia odpowiedniej suplementacji. Najczęściej niedobory dotyczą witamin B1, B12, B9, A, D oraz wapnia, cynku, selenu, miedzi i żelaza [1]. Podsumowując, Pacjenci po operacji bariatrycznej powinni być pod stałą opieką dietetyka.

[1] Rola dietetyka w prowadzeniu chorego leczonego bariatrycznie. Ludmiła Podgórska, Krzysztof Paśnik. Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 277–283
[2] Cunningham E.: What is the registered dietetian’s role in preoperative assessement of a client contemplating bariatric surgery? J. Am. Diet. Assoc. 2006, 81 (Suppl.), 11–17.
[3] Jarosz M., Białkowska M. (red.): Praktyczny podręcznik dietetyki. Wydawnictwo IŻŻ, Warszawa 2012, 331.
[4] Monika Anna Krotki. Rola dietetyka w opiece nad chorymi poddawanymi operacjom bariatrycznym. Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 9, 2015
[5] Jastrzębska Marta, Ostrowska Lucyna. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 4, 201–209 203. Zalecenia dietetyczne po zabiegach bariatrycznych.