Informator uniwersytecki
Farmacja 2.0
W ostatnich kilku latach profesja farmaceuty przechodzi ewolucję. Ustawa o zawodzie farmaceuty zdefiniowała czynności podejmowane przez farmaceutów na różnych stanowiskach pracy. Działalność farmaceutów stopniowo przesuwa się z wydawania i zarządzania produktem leczniczym w kierunku pacjenta. Farmaceuci mają za zadanie udzielać rzetelnych porad, zachęcać pacjentów do stosowania się do zaleceń lekarskich, rozwiewać ich wątpliwości dotyczące stosowanych przez nich leków i problemów medycznych z którymi się borykają oraz ugruntowywać zachowania prozdrowotne. Coraz częściej od absolwentów kierunku Farmacja oczekuje się również, że będą zdolni w sposób skoordynowany pracować w środowisku interdyscyplinarnym z przedstawicielami innych zawodów medycznych, zapewniając wysokiej jakości opiekę i usługi ukierunkowane na pacjenta. W tym celu, przy współudziale akademików i praktyków, tworzone są ramy organizacyjne i standardy merytoryczne świadczenia usług farmacji klinicznej oraz opieki farmaceutycznej, m.in. koncyliacji lekowej, przeglądu lekowego i usługi Nowy lek.
Równolegle do ewolucji jaką przechodzi praktyka zawodowa farmaceuty, nauczyciele akademiccy zmieniają metody nauczania i weryfikacji efektów kształcenia. Wcześniej edukacja zawodów medycznych opierała się na założeniu, że jeśli studentom zostanie przekazana specjalistyczna wiedza, to będą oni wstanie samoczynnie przełożyć ją na działanie. Obecnie, dużą wagę przywiązuje się do oceny opartej na kompetencjach, której celem jest zapewnienie, że absolwenci mogą faktycznie zastosować w sposób bezpieczny i skuteczny to, czego się nauczyli w rzeczywistym kontekście. To podejście znalazło odzwierciedlenie w zapisach obecnie obowiązującego standardu kształcenia. Zgodnie z tym dokumentem, egzaminy powinny być standaryzowane i ukierunkowane na sprawdzenie m.in. analizy i rozwiązywania problemów, a nie tylko samej znajomości zagadnień. Ponadto, weryfikacja osiągniętych efektów uczenia związanych z komunikacją wymaga, aby student zademonstrował umiejętność w warunkach zapewniających przejrzystość i obiektywizm formułowania ocen. Przedstawione oczekiwania spełnia Obiektywny Ustrukturyzowany Egzamin Kliniczny – OSCE (ang. Objective Structured Clinical Examination).
Jakie umiejętności sprawdzi egzamin OSCE?
Aby określić trafność zadań, które będą podlegały ocenie podczas egzaminu OSCE na kierunku Farmacja, Komisja ds. egzaminu OSCE przeprowadziła poszerzone wywiady oraz ankietyzację farmaceutów zrzeszonych w dwóch Okręgowych Izbach Aptekarskich – Lubelskiej i Podkarpackiej. Analiza odesłanych kwestionariuszy wskazała, że najbardziej istotne umiejętności, które powinien prezentować absolwent kierunku Farmacja to umiejętności techniczne związane z wydawaniem leków i realizacją recept oraz umiejętności merytoryczne i komunikacyjne związane z poradnictwem farmaceutycznym. W codziennej pracy farmaceuci muszą radzić sobie z problemami medycznymi, farmakoterapeutycznymi, ekonomicznymi i psychospołecznymi. Wymaga to od nich integracji różnych obszarów wiedzy, wykorzystania istniejących i rozwijania nowych umiejętności, a ostatecznie gotowości do wzięcia odpowiedzialności za podejmowane decyzje terapeutyczne. Student powinien być także w stanie identyfikować i rozwiązywać problemy lekowe występujące u pacjenta, a swoje propozycje powinien logicznie uargumentować, demonstrując elementy rozumowania klinicznego.
Czym charakteryzuje się dobry egzamin OSCE?
Dobrze zaprojektowany i umiejętnie przeprowadzony egzamin OSCE dostarcza wiarygodnych, trafnych, dających się obronić i dających się uogólnić wyników, które weryfikują gotowość poszczególnych studentów do sprawowania obowiązków zawodowych. W celu zapewnienia trafności egzaminu, treści i kompetencje wyselekcjonowane w dialogu z interesariuszami przy użyciu wspomnianej ankiety, zostały zmapowane i uporządkowane w macierzy przyszłego egzaminu. OSCE powinien być autentyczny, osadzony w kontekście apteki, a problemy postawione przed studentami zbliżone do tych, z którymi jako absolwenci będą się spotykali w praktyce zawodowej. Podczas egzaminu OSCE student będzie prezentował holistyczne podejście do pacjenta i jego problemów zdrowotnych w celu potwierdzenia swoich zdolności do zapewnienia mu bezpiecznej i skutecznej opieki. Aby to zweryfikować, rozwiązanie zaplanowanych na egzamin OSCE zadań będzie wymagało od studentów integracji wiedzy na temat leków, etiologii i przebiegu chorób, standardów terapeutycznych oraz prawodawstwa z umiejętnościami klinicznymi i komunikacyjnymi. Egzamin OSCE musi również zapewnić obiektywizm i powtarzalność oceny studentów.
Najważniejszymi beneficjentami egzaminu OSCE na kierunku Farmacja będą studenci. Ocena oparta na kompetencjach umożliwi im uzyskanie feedbacku dotyczącego prezentowanych przez nich umiejętności. OSCE dostarczy bezpośrednich i praktycznych informacji zwrotnych na temat gotowości studentów kierunku Farmacja do odbycia 6-miesięcznego stażu zawodowego. Takie podejście przyniesie korzyść również interesariuszom zewnętrznym, którzy oczekują, że absolwenci Uniwersytetu Medycznego w Lublinie będą dobrze przygotowani do pracy w zawodzie. W opinii aktywnych zawodowo farmaceutów ważne jest, aby student rozwijał umiejętność szybkiego podejmowania trafnych decyzji oraz umiał pracować pod presją czasu. Format egzaminu OSCE obejmuje kilkanaście zadań trwających od kilku do kilkudziesięciu minut. Wymusza to wyćwiczenie przez studenta umiejętności podejmowania decyzji w odpowiednim czasie, co pozwala na optymalizację i indywidualizację opieki nad pacjentem w aptece. W tym kontekście korzyści odniosą również przyszli pacjenci naszych studentów, którzy mogą liczyć na otrzymanie bardziej profesjonalnego wsparcia oraz usług farmaceutycznych świadczonych na wysokim poziomie.
Wykazano jednocześnie, że dzięki standaryzacji, egzamin OSCE uwidacznia obszary kompetencji, w których studenci są słabiej przygotowani. W efekcie stanowi cenne narzędzie, które pozwala określić elementy programu nauczania wymagające zmian. Egzamin OSCE na kierunku Farmacja może zatem stanowić integralne narzędzie ułatwiające pragmatyczne kształtowanie programu studiów.
Czym zajmuje się Komisja ds. egzaminu OSCE?
Jak pokazały doświadczenia innych wydziałów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, organizacja egzaminu OSCE stanowi spore przedsięwzięcie, wymagające zaangażowania licznego zespołu nauczycieli akademickich oraz personelu technicznego w celu przeegzaminowania wszystkich studentów w odpowiednim czasie. Należy przygotować kilkanaście zadań zorganizowanych w stacje, tak aby przekrojowo ocenić umiejętności studentów. Wiąże się to z koniecznością ustalenia realistycznego i efektywnego harmonogramu egzaminu. Ponadto, w każdym zadaniu student musi otrzymać klarowną instrukcję i niezbędne pomoce, aby zapewnić przejrzystość egzaminu. Zadania należy również przećwiczyć bez udziału studentów, a także zaprojektować spójny system ich oceniania. Wyzwanie stanowi również przygotowanie symulowanych pacjentów tak, aby „odgrywali swoje role” w sposób powtarzalny i zgodny ze scenariuszem. Odpowiednie przeszkolenie muszą również przejść egzaminatorzy, tak aby jednakowo oceniali każdego ze studentów. Zespół będzie również współpracował ze studentami, tak aby oswoić ich z formatem egzaminu OSCE.
