Informator uniwersytecki

Medycyna sądowa

Jakkolwiek deontologia lekarska stanowi dziedzinę niezwykle skomplikowaną, w wielu przypadkach nawet niedającą odpowiedzi jednoznacznych, tak jej zarys sensu largo trwa niewzruszony od czasów Hipokratesa. Powołaniem lekarza jest zapobieganie chorobom, leczenie pacjentów. Zadanie to dotyczy zdecydowanej większości specjalizacji lekarskich – jest jednak jedna, dla której centrum optyki stanowi nie tyle leczenie choroby, co dbanie o dobro pacjenta poprzez zapewnianie temu ostatniemu sprawiedliwości. Profesja ta nazywa się medycyną sądową.

Wspomniana wyżej odrębność specjalizacji medycyny sądowej implikuje jej odrębne metody działania, potrzeby, a nawet sposób pracy. Stąd na ogół próżno w ogólnodostępnych podręcznikach innych specjalizacji szukać informacji cennych dla medyków sądowych. Ci muszą pod względem literaturowym być na swój sposób samowystarczalni.

Takich dedykowanych podręczników na polskim rynku wydawniczym zdecydowanie brakowało. Ostatnio wydane pozycje to książki prof. Bolesława Popielskiego z 1972 roku, wspólne opracowanie prof. Andrzeja Jaklińskiego i prof. Jana Stanisława Kobieli również z 1972 roku, a także profesorów Stefana Raszei, Władysława Nasiłowskiego i Jana Markiewicza z 1991 roku. Nietrudno zauważyć po datach ich publikacji, że już od dawna istniała realna potrzeba opublikowania zaktualizowanego podręcznika.

Ciągły rozwój nauki, a także istotne dla medycyny sądowej zmiany zapisów prawnych, doprowadziły do potrzeby powstania nowego, nowocześniejszego podręcznika do medycyny sądowej. Naprzeciw tym potrzebom wyszedł ponownie ośrodek lubelski, pod kierownictwem prof. Grzegorza Teresińskiego.

Głównym celem tworzonego de novo podręcznika było przygotowanie lekarza do partnerskiej współpracy z organami stosowania prawa, korpusem medyczno-sądowym i obszarem diagnostyki sądowej. Książka skierowana jest zatem zarówno do studentów kierunków medycznych, lekarzy w trakcie szkolenia podyplomowego (nie tylko z zakresu medycyny sądowej), jak również specjalistów z dziedzin klinicznych i diagnostycznych (w tym diagnostów laboratoryjnych). Z tego powodu wysoki priorytet autorzy nadali zagadnieniom związanym z opiniowaniem sądowo-lekarskim, stanowiącym częsty element pracy lekarzy wszystkich specjalizacji – a nie jedynie medyków sądowych.

Za jedną z podstawowych zalet podręcznika uznać należy dążenie autorów do wyczerpania wszystkich zagadnień wchodzących w skład szeroko pojętej medycyny sądowej, co doprowadziło do wydania podręcznika w trzech tomach. Na kartach tych tomów czytelnik znaleźć może zarówno tanatologię i związane z tym zasady prowadzenia autopsji, traumatologię sądową, reguły opiniowania lekarskiego, badania obdukcyjnego, toksykologię sądową, genetykę sądową i wiele innych pokrewnych i pochodnych zagadnień.

Należy tutaj także podkreślić, że autorzy, pisząc podręcznik poświęcili dużo uwagi aspektom praktycznym podejmowanych tematów, ograniczając kryjącą się za nimi teorię do niezbędnego poziomu. Odrzucono więc także niepotwierdzone hipotezy, niezweryfikowane teorie czy osobiste przekonania. Daremne jest także szukanie w podręczniku metod historycznych, nieaktualnych  bądź z drugiej strony – eksperymentalnych (te ostatnie zapewne pojawią się w nowszych wydaniach po należytym ugruntowaniu w systemie Evidence Based Medicine). Projektując skład autorski, wysoki priorytet uzyskała współpraca międzyośrodkowa, pozwalająca na wymianę doświadczeń i pewne podsumowanie wiedzy większości renomowanych specjalistów w Polsce, przy koordynacji ośrodka lubelskiego.

Wspomniana na początku odrębność sposobu pracy medyków sądowych względem pozostałych specjalizacji lekarskich, polega między innymi na codziennej współpracy z wymiarem sprawiedliwości w Polsce. To dlatego zespół prof. Teresińskiego duży nacisk przy pisaniu podręcznika położył na wzajemną współpracę między medykami sądowymi i prawnikami. Krąg odbiorców książki nie ogranicza się jedynie do lekarzy, którzy mogą znaleźć się w sytuacji wymagającej współpracy z organami i decydentami procesowymi. Naturalnym adresatem są również specjaliści z różnych dziedzin kryminalistyki oraz szerokiego obszaru nauk sądowych (nierzadko kooperujący z medykami sądowymi), jak również prawnicy stykający się z problemami oceny okoliczności przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu oraz ich skutków w roli prokuratora, sędziego, radcy prawnego czy adwokata. Rozdziały podręcznika stanowią swego rodzaju przewodnik dla zleceniodawców poszukujących wykonawców określonych rodzajów ekspertyz, jak również źródło informacji dla organów zarządzania kryzysowego na wypadek zdarzeń masowych (katastrofy, zamachy terrorystyczne) z mnogimi ofiarami śmiertelnymi.

Podsumowując, podręcznik autorstwa zespołu pod przewodnictwem prof. Grzegorza Teresińskiego, należy uznać za sukces lubelskiego ośrodka medycyny sądowej. Książka stanowi kompendium wiedzy, przydatne źródło zarówno w nauce do egzaminu (podręcznik znajduje się w wykazie lektur rekomendowanych do egzaminów LEK i LDEK), jak i do codziennego korzystania bądź to w ramach praktyki opiniowania lekarskiego, bądź to już do wyspecjalizowanych działań podejmowanych wyłącznie przez lekarzy medycyny sądowej, takich jak badanie autopsyjne. Warto także podkreślić, że dzięki staraniom Biblioteki Głównej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, wszyscy pracownicy i studenci naszej uczelni mają pełny dostęp do elektronicznego wydania wszystkich trzech tomów podręcznika w systemie elektronicznej czytelni ibuk Libra.

Tekst: Jakub Krzysztof Gałązka
Instagram: Bibliofil.pl