Informator uniwersytecki

Pacjent ma swoje prawa. A medyk?

Medycy mają swoje prawa i powinni je chronić. Często zapominamy o tym, podkreślając prawa pacjentów, które oczywiście są niezwykle istotne w codziennej działalności systemu ochrony zdrowia. Jednak prawa medyków nie są im przeciwstawne – dopiero połączenie tych dwóch kategorii daje dobrą perspektywę spojrzenia na system ochrony zdrowia.

Prawa pacjentów i prawa medyków
Identyfikacja katalogu praw pacjentów nie nastręcza większych trudności. Wystarczy sięgnięcie do przepisów ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, aby znaleźć ich podstawowy – choć nie jedyny – katalog. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych, informacji oraz do tajemnicy informacji z nim związanych, do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych, wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych, poszanowania godności i intymności oraz życia prywatnego i rodzinnego, do dokumentacji medycznej czy do zgłaszania sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza oraz do opieki duszpasterskiej – to prawa pacjenta, które bez wątpienia powinien znać każdy pracownik systemu ochrony zdrowia, a zwłaszcza wykonujący zawody medyczne. Co z prawami samych medyków?
Właściwie trudno mieć wątpliwości, że pacjent – a w konsekwencji także jego prawa – jest centrum systemu ochrony zdrowia. Wokół jego potrzeb i oczekiwań zbudowany jest ten system, co zresztą nie powinno dziwić. W końcu medycy po to wykonują swoją pracę, aby zajmować się leczeniem i opieką nad pacjentem. Jednak trudno dobrze wykonywać swoje obowiązki, jeżeli pracuje się w nieprzyjaznych warunkach czy spotyka się z niesprawiedliwymi ocenami, brakiem poszanowania swojej godności, a nawet ze słownymi i fizycznymi atakami. Niestety, codzienne doświadczenia wielu medyków pokazują, iż tego rodzaju zdarzenia nie są odosobnionymi przypadkami. Koniec końców zaś przekładają się one na znaczne pogorszenie jakości pracy personelu medycznego.

Czy medycy mają swoje prawa?
Dlatego prawa medyków są tak niezwykle istotne, a jednocześnie są one zdecydowanie niedoceniane. Co prawda obecnie w polskim systemie prawa nie obowiązuje akt analogiczny do przywołanej powyżej ustawy o prawach pacjenta, która dotyczyłaby praw personelu medycznego. Katalog tych praw trzeba poszukiwać w wielu różnych aktach, w tym zwłaszcza w ustawach dotyczących funkcjonowania poszczególnych samorządów zawodowych, prowadzenia działalności leczniczej, czy w popularnych kodeksach, jak Kodeks cywilny i Kodeks karny.
Bez wątpienia medyk ma prawo do godnych warunków pracy i płacy, do ochrony udzielanej przez organy samorządu zawodowego, a także do poszanowania dobrego imienia. Medyk nie może być bezpodstawnie pomawiany – także w Internecie – czy atakowany. W tym ostatnim zakresie warto zwrócić uwagę na ochronę przysługującą wielu medykom jako funkcjonariuszom publicznym. Z tego względu sprawca przestępstw przeciwko nim powinien ponosić surowszą karę niż gdyby jego ofiarą była osoba, której nie przysługuje taka ochrona. W jaki sposób medycy powinni chronić swoje prawa?

Jak chronić prawa medyków?
Sposób ochrony praw medyków powinien zostać dostosowany do okoliczności konkretnego przypadku. Ogólnie rzecz ujmując – podobnie, jak w przypadku innych spraw, niezwiązanych z pracą w sektorze ochrony zdrowia – do dyspozycji pozostają środki polubowne (np. negocjacje z pracodawcą czy mediacja z pacjentem, który naruszył dobra osobiste medyka) oraz związane z inicjowaniem postępowań przez organami państwa, zwłaszcza przed sądami. Jedno jest pewne: ochrona praw medyków rozpoczyna się od ich znajomości oraz braku zgody samych zainteresowanych na ich łamanie. Dlatego, co potwierdzają doświadczenia płynące z działalności Fundacji Praw Medyka, tak ważna jest edukacja w tym zakresie. Po prostu warto, aby medycy znali swoje prawa.