Informator uniwersytecki

Ratujemy z ratownictwem – nagłe zatrzymanie krążenia

Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to główna przyczyna zgonów. W Europie – według dostępnych danych statystycznych – dotyczy około 700 tysięcy osób w ciągu roku. Nagłe zatrzymanie krążenia jest najczęściej następstwem choroby niedokrwiennej serca i odpowiada za ponad 60% zgonów osób dorosłych z chorobą wieńcową. Według szacunków ok. 90 osób traci życie z powodu nagłego zatrzymania krążenia (NZK) każdego dnia. To przerażające dane. W około 60-80% przypadków do nagłego zatrzymania akcji serca najczęściej dochodzi w warunkach poza szpitalem, czyli w domu, pracy, sklepie czy na ulicy.

Czym charakteryzuje się NZK?

Nagłe zatrzymanie krążenia definiuje się jako ustanie czynności skurczowej mięśnia sercowego, w skutek którego dochodzi do nagłego zatrzymania pracy układu krążenia, ustania oddechu, co w konsekwencji prowadzi do zahamowania funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Objawami wskazującymi na NZK są nagła utrata przytomności, oddech patologiczny (rybi oddech, gasping) lub bezdech oraz brak tętna na głównych tętnicach. Długotrwałe zatrzymanie akcji serca prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a w konsekwencji do śmierci.

Pierwsza pomoc w nagłym zatrzymaniu krążenia

Postępowanie w NZK można przedstawić w następujących punktach.

1. Ocena bezpieczeństwa

Głównym mottem, które powinno towarzyszyć osobom udzielającym pierwszej pomocy powinno być hasło „Dobry ratownik, to żywy ratownik”. Dlatego przystępując do działania, w pierwszej kolejności oceniamy nasze bezpieczeństwo, bezpieczeństwo miejsca zdarzenia oraz samego poszkodowanego. Warto zabezpieczyć się w jednorazowe rękawiczki medyczne.

2. Ocena przytomności

Widząc leżącą osobę, kolejną czynnością jest sprawdzenie reakcji poszkodowanego na bodźce. Jako pierwsze oceniamy odpowiedź na głos, zadając krótkie pytanie „Czy mnie słyszysz? Czy coś się stało?”. W przypadku braku reakcji sprowadzamy reakcję na dotyk, potrząsając delikatnie za ramiona; jeśli poszkodowany dalej nie reaguje, zadajemy delikatny bodziec bólowy, uciskając na mięsień kapturowy. W sytuacji braku jakiejkolwiek odpowiedzi ze strony pacjenta stwierdzamy, że jest nieprzytomny.

3. Wołanie o pomoc

Mając do czynienia z poszkodowanym nieprzytomnym warto głośno zawołać lub wyznaczyć z tłumu innego świadka zdarzenia do pomocy.

4. Udrożnienie dróg oddechowych i sprawdzenie oddechu

W dalszej kolejności udrożniamy drogi oddechowe, kładąc jedną rękę na żuchwie oraz drugą na czole poszkodowanego i odchylamy głowę do tyłu. Następnie pochylamy policzek na usta pacjenta i przez maksymalnie 10 sekund oceniamy oddech. Kiedy stwierdzimy oddech nieprawidłowy lub jego brak, wykonujemy telefon pod numer alarmowy oraz uciskamy klatkę piersiową poszkodowanego.

5. Telefon alarmowy 112 lub 999

Mając do dyspozycji innego świadka zdarzenia zlećmy wykonanie telefonu pod numer alarmowy właśnie jemu, jeżeli nie ma takiej możliwości, należy położyć smartfon przy głowie poszkodowanego i prowadzić rozmowę z dyspozytorem poprzez funkcję głośnomówiącą. Informacje, jakie należy przekazać to:

• miejsce zdarzenia – zawsze w pierwszej kolejności
• co się stało
• liczba osób poszkodowanych, ich wiek oraz płeć
• nasze dane

Pamiętajmy także, że to dyspozytor kończy z nami rozmowę, nigdy nie rozłączajmy się jako pierwsi.

6. Uciśnięcia klatki piersiowej oraz oddechy ratunkowe

Przed przystąpieniem do uciśnięć należy całkowicie odsłonić klatkę piersiową poszkodowanego. Następnie wyznaczamy miejsce, które znajduje się na środku klatki piersiowej, czyli w dolnej połowie mostka. Uciśnięcia prowadzimy w tempie 100-120/min na głębokość 5-6 cm. W idealnym schemacie nasze działania prowadzimy w tempie 30:2, czyli trzydzieści uciśnięć klatki piersiowej, a następnie dwa oddechy ratunkowe. Jeżeli nie mamy odpowiedniego sprzętu, nie czujemy się na siłach czy też nie znamy poszkodowanego, wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji zalecają, aby skupić się wyłącznie na dobrej jakości uciśnięciach klatki piersiowej. Pamiętajmy, że prowadzenie RKO jest dla nas męczące, dlatego należy wymieniać się w prowadzeniu działań w momencie, kiedy opadamy z sił lub maksymalnie co 2 minuty.

7. Użycie AED i wykonanie defibrylacji

Migotanie komór jest najczęstszym mechanizmem nagłego zatrzymania krążenia u osób dorosłych. Defibrylacja elektryczna jest najskuteczniejszą metodą leczenia tej arytmii. W dosłownym tłumaczeniu defibrylacja oznacza przerwanie fibrylacji, czyli chaotycznej, niewydolnej hemodynamicznie pracy komór serca. Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji rekomendują jak najszybsze użycie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED), który jako świadkowie zdarzenia możemy znaleźć w miejscu oznaczonym znakiem graficznym zielonego kwadratu, w którego środku znajduje się białe serce oraz symbol pioruna. Urządzenia tego należy użyć jak najszybciej, gdyż z każdą minutą od NZK skuteczność defibrylacji spada o około 10%. Po włączeniu AED wydaje ono nam komunikaty głosowe, prowadząc przez całą akcję ratowniczą. Sytuacjami, kiedy możemy przerwać RKO, są:

• powrót czynności życiowych u poszkodowanego
• wyczerpanie fizyczne ratownika
• miejsce przestanie być bezpieczne
• przyjazd zespołu ratownictwa medycznego i komunikat dla nas, że medycy nas zmieniają

Autor: mgr Robert Skomorowski, młodszy asystent w Samodzielnej Pracowni Medycznych Czynności Ratunkowych i Ratownictwa Specjalistycznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie