Informator uniwersytecki

Zakres samodzielności zawodowej w każdym zawodzie medycznym jest określany przede wszystkim przez uprawnienia, z których może korzystać medyk, wykonujący dany zawód. Jednocześnie w polskim porządku prawnym standardowym rozwiązaniem jest podział na świadczenia medyczne, które wykonujący dany zawód może wykonywać w pełni samodzielnie i na te, które ma prawo realizować jedynie pod nadzorem innej osoby, np. lekarza. Choć oczywiście to bardzo ogólny podział. W praktyce niezwykle istotne znaczenie mają szczegółowe kompetencje konkretnych osób – w końcu do wykonywania wielu świadczeń niezbędne są specjalne kwalifikacje – sposób organizacji pracy w podmiocie leczniczym, a wreszcie treść umów, na mocy których medyk realizuje swoje obowiązki. Do tego mogą jeszcze zdarzać się sytuacje nadzwyczajne, wręcz mające charakter stanu wyższej konieczności, w których należy podejmować czynności ratujące zdrowie i życie.

W każdym razie z samodzielnością zawodową nieodłącznie łączą się dwie kwestie: decyzyjność i odpowiedzialność. Medyk zawsze musi podjąć decyzję, czy ma uprawnienia do samodzielnego wykonania danego świadczenia. Jeżeli tak, powinien to zrobić, a tym samym ponosi pełną odpowiedzialność za swoje działania bądź zaniechania. Jeżeli zaś świadczenie stanowi realizację polecenia innej osoby, odpowiedzialność spoczywa na zlecającym. Aczkolwiek także tutaj praktyka pokazuje, że nieraz naprawdę ściśle zachodzą na siebie zakresy odpowiedzialności. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku skomplikowanych świadczeń, udzielanych w wielospecjalistycznych zespołach.

Podstawą samodzielności zawodowej zawsze są kwalifikacje. Reguła jest tu prosta: im wyższe kwalifikacje, tym większy zakres samodzielności. Jednak nigdy, nawet w przypadku medyków posiadających jedynie podstawowe uprawnienia, samodzielność zawodowa wyklucza działanie „automatyczne”.   
Za dobry przykład może tu posłużyć wykonywanie zawodu pielęgniarki, którego istotną częścią pozostaje realizowanie zleceń lekarskich. Przed ich wykonaniem powinno się skontrolować ich prawidłowość, tak aby wychwycić ewentualne błędy. W końcu ustawowym uprawnieniem pielęgniarki
i położnej pozostaje – w przypadku uzasadnionych wątpliwości – domaganie się od lekarza, który wydał zlecenie, by uzasadnił potrzebę jego wykonania.

Leczenie i opieka nad pacjentem to prawie zawsze zadanie zespołowe, a rozwój nauk medycznych już dawno doprowadził do sytuacji, w której jedynie w zespole można dobrze udzielać świadczeń medycznych. Zresztą dowodzi tego powstawanie nie tylko nowych specjalizacji, ale w ogóle nowych zawodów medycznych, często cieszących się samodzielnością zawodową. W dobrym zespole zawsze szanuje się tę niezależność, nie zapominając o regułach gry zespołowej. Dla dobra pacjentów i samych medyków.

Przygotował:
 Dr n. prawn. Konrad Dyda
Prezes Fundacji Praw Medyka


Link do poprzedniego artykułu https://blask.umlub.pl/article2.php?issue_nr=numer%20030&art_id=1281