Informator uniwersytecki

Żywienie kliniczne – element kompleksowej opieki nad pacjentem

Czym tak naprawdę jest leczenie żywieniowe ?

Żywienie kliniczne (leczenie żywieniowe) stanowi nieodłączny element opieki nad pacjentem. Leczenie żywieniowe to postępowanie medyczne, mające na celu utrzymanie lub poprawę stanu odżywienia osób, które nie mogą pokryć zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze drogą naturalną (doustną). Leczenie żywieniowe obejmuje:

• ocenę stanu odżywienia (przesiewową i pogłębioną),
• ocenę zapotrzebowania na substancje odżywcze,
• podawanie odpowiednich dawek energii, białka, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych i wody do przewodu pokarmowego lub drogą dożylną,
• zapewnienie optymalnego wykorzystania wybranej drogi karmienia,
• monitorowanie stanu klinicznego.

Celem leczenia żywieniowego jest nie tylko poprawa stanu odżywienia, ale także wspomaganie procesów zdrowienia i rekonwalescencji.

Wyróżniamy dwa główne rodzaje leczenia żywieniowego: żywienie dojelitowe (enteralne, do przewodu pokarmowego), polegające na dostarczaniu składników odżywczych do przewodu pokarmowego za pomocą zgłębnika, oraz żywienie pozajelitowe (parenteralne), w którym substancje odżywcze podawane są bezpośrednio do krwiobiegu, gdy przewód pokarmowy nie funkcjonuje prawidłowo lub jest niewydolny.

Zawsze, jeśli tylko stan pacjenta na to pozwala, najlepszą metodą podaży składników odżywczych jest droga doustna. Dieta z wykorzystaniem żywności specjalnego przeznaczenia medycznego (food for special medical purposes – FSMP) jest formą leczenia żywieniowego zlecaną pacjentom, którzy mogą spożywać posiłki doustnie, ale nie są w stanie w codziennych racjach pokarmowych dostarczyć odpowiedniej ilości składników odżywczych.

Do wskazań zastosowania FSPM zalicza się:

• choroby nowotworowe,
• dysfagia,
• okres okołooperacyjny,
• choroby zapalne jelit,
• gastrektomia,
• przewlekłe rany,
• niedożywienie związane z chorobą (przewlekłą/ostrą).

Żywienie dojelitowe

Żywienie enteralne jest wskazane u chorych, którzy nie mogą w wystarczającym zakresie odżywiać się drogą doustną, możliwe jest natomiast wykorzystanie dalszych odcinków przewodu pokarmowego (żołądek, jelito) do podawania składników odżywczych do przewodu pokarmowego.

Najczęstsze wskazania do żywienia enteralnego stanowią:

1. Choroby neurologiczne:

• powikłanie udaru mózgu
• stwardnienie zanikowe boczne (SLA)
• miastenia i zespoły miasteniczne
• miopatie
• polineuropatie
• choroba Parkinsona
• choroba Alzheimera i inne zespoły otępienne
• stwardnienie rozsiane (SM)
• mózgowe porażenie dziecięce

2. Choroby nowotworowe

• nowotwory jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka
• niedożywienie w przebiegu innych chorób nowotworowych

3. Zapalenie trzustki, następstwa leczenia ostrego zapalenia trzustki

4. Choroby zapalne jelit, zwłaszcza choroba Leśniewskiego-Crohna

5. Mukowiscydoza

6. Inne (np. oparzenia, choroby wątroby)

Żywienie dojelitowe powinno być́ prowadzone przy użyciu diety przemysłowej, dostosowanej do stanu chorego i jego wymagań́ metabolicznych. Do najczęściej stosowanych diet przemysłowych zaliczamy diety standardowe, wzbogacane w błonnik, bogatobiałkowe. Dieta taka w porównaniu do diety miksowanej charakteryzuje się stałym, dokładnie określonym składem, jałowością, łatwością podania. Jest wolna od składników, które potencjalnie mogą powodować nietolerancję pokarmową, np. laktozy.

Żywienie pozajelitowe

Żywienie pozajelitowe polega na dożylnym podaniu choremu wszystkich niezbędnych do życia i leczenia składników odżywczych i wody w specjalnej sterylnej mieszaninie odżywczej – wieloskładnikowej kroplówce. W mieszaninie znajdują się aminokwasy, glukoza, emulsja tłuszczowa, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe oraz woda. Pacjenci wymagający żywienia pozajelitowego w wielu przypadkach nie mogą (stale lub przez okres czasu) być żywieni z wykorzystaniem przewodu pokarmowego. Nie zastosowanie żywienia pozajelitowego prowadzi do rozwijania objawów niedożywienia, wyniszczenia, a w konsekwencji śmierci.

Wskazania do żywienia pozajelitowego obejmują różne jednostki chorobowe, których wspólną cechą jest brak możliwości dostarczenia drogą przewodu pokarmowego, odpowiedniej do potrzeb pacjenta ilości składników odżywczych i energii.

Żywienie pozajelitowe jest stosowane m.in w:

• niewydolności przewodu pokarmowego, w której na skutek choroby dochodzi do zmniejszenia lub całkowitej utraty zdolności wchłaniania składników odżywczych, mineralnych, witamin i elektrolitów poniżej minimum niezbędnego do życia,
• zaostrzeniach chorób zapalnych jelit, np. choroby Leśniowskiego-Crohna,
• zespole krótkiego jelita,
• przetokach przewodu pokarmowego, obficie wydzielających,
• zespołach złego wchłaniania,
• niedrożności przewodu pokarmowego (np. wskutek zrostów pooperacyjnych lub procesu nowotworowego, popromiennego zapalenia jelit),
• stanach po rozległych urazach przewodu pokarmowego,
• ostrym zapaleniu trzustki o ciężkim przebiegu,
• ciężkich oparzeniach,
• skrajnym wyniszczeniu,
• okresie okołooperacyjnym.

 

Studenckie Koło Naukowe Żywienia Klinicznego

SKN Żywienia Klinicznego to przestrzeń dla studentów pragnących pogłębić swoją wiedzę w zakresie leczenia żywieniowego. Jako członkowie koła uczestnicy zdobywają solidną wiedzę teoretyczną, a także rozwijają umiejętności praktyczne, biorąc udział w przygotowywaniu prac naukowych i angażując się w projekty edukacyjne, które mają na celu szerzenie wiedzy na temat terapii żywieniowej i dietoprofilaktyki. Dodatkowo członkowie koła aktywnie uczestniczą w badaniach naukowych, koncentrując się na problematyce żywienia klinicznego i jego roli w leczeniu pacjentów.

Jeśli chciałbyś rozwijać swoje zainteresowania tematem żywienia klinicznego, zdobywać doświadczenie i współpracować z innymi studentami? Dołącz do nas, to doskonała okazja, by zagłębiać się w temacie, brać udział w interesujących projektach oraz poszerzać swoje umiejętności. Jeśli masz pytania lub chcesz dowiedzieć się więcej, skontaktuj się z nami poprzez Instagram (ig: skn.zywieniaklinicznego). Serdecznie zapraszamy!
 


Literatura:

1. Bartoszewska L, Majewska K, Matras P. Żywienie dojelitowe i pozajelitowe. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023.
2. Cederholm T, Barazzoni R, Austin P, Ballmer P, Biolo G, Bischoff SC, Compher C, Correia I, Higashiguchi T, Holst M, Jensen GL, Malone A, Muscaritoli M, Nyulasi I, Pirlich M, Rothenberg E, Schindler K, Schneider SM, de van der Schueren MA, Sieber C, Valentini L, Yu JC, Van Gossum A, Singer P. ESPEN guidelines on definitions and terminology of clinical nutrition. Clin Nutr. 2017 Feb;36(1):49-64. doi: 10.1016/j.clnu.2016.09.004. Epub 2016 Sep 14. PMID: 27642056.   
3. Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu, Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2019.